Czym jest łamliwość kości i dlaczego powstaje?

Łamliwość kości, znana medycznie jako kruchość kości lub osteoporoza, to choroba metaboliczna charakteryzująca się postępującym ubytkiem masy kostnej i zaburzeniem mikroarchitektury tkanki kostnej. Prowadzi to do zwiększonej kruchości kości i podatności na złamania, nawet przy niewielkich urazach. Kości zbudowane są z żywej tkanki, która stale się odnawia – stare komórki kostne są usuwane, a na ich miejsce powstają nowe. Proces ten zapewnia kościom wytrzymałość i elastyczność. W przypadku łamliwości kości proces ten zostaje zakłócony – ubytki kostne przeważają nad procesem tworzenia nowej tkanki, co skutkuje osłabieniem struktury kostnej.

Czynniki ryzyka sprzyjające łamliwości kości

Istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju łamliwości kości. Do najważniejszych należą:

• Wiek: Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, zwłaszcza po 50. roku życia.
• Płeć: Kobiety są bardziej narażone na osteoporozę niż mężczyźni, głównie ze względu na zmiany hormonalne związane z menopauzą. Spadek poziomu estrogenów przyspiesza utratę masy kostnej.
• Genetyka: Dodatni wywiad rodzinny w kierunku osteoporozy lub złamań zwiększa ryzyko.
• Dieta: Niewystarczające spożycie wapnia i witaminy D, które są kluczowe dla zdrowia kości, może prowadzić do ich osłabienia.
• Styl życia: Niska aktywność fizyczna, palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu negatywnie wpływają na gęstość kości.
• Niektóre choroby i leki: Choroby takie jak choroby tarczycy, choroby jelit, reumatoidalne zapalenie stawów, a także długotrwałe stosowanie kortykosteroidów, leków przeciwpadaczkowych czy niektórych leków onkologicznych mogą zwiększać ryzyko łamliwości kości.

Objawy, na które należy zwrócić uwagę

Łamliwość kości często rozwija się bez wyraźnych objawów przez wiele lat. Dopiero pojawienie się złamań, często przy niewielkim urazie, może być pierwszym sygnałem problemu. Typowe objawy, które mogą wskazywać na osłabienie kości, to:

• Złamania po niewielkich urazach: Złamania kręgów, biodra, nadgarstka czy ramienia, które powstają w wyniku upadku z wysokości własnego ciała lub nawet podczas wykonywania codziennych czynności.
• Ból pleców: Złamania kompresyjne kręgów mogą powodować ostry ból pleców, a także prowadzić do stopniowego obniżania wzrostu i garbienia się.
• Utrata wzrostu: Postępujące złamania kręgów mogą skutkować zmniejszeniem wzrostu i charakterystycznym garbieniem się (tzw. wdowi garb).
• Zmiana postawy: Zgarbiona sylwetka może być wynikiem osłabienia kręgosłupa.

Diagnostyka i ocena ryzyka

Wczesne wykrycie łamliwości kości jest kluczowe dla zapobiegania poważnym konsekwencjom, takim jak złamania. Podstawową metodą diagnostyczną jest densytometria, czyli badanie gęstości mineralnej kości (BMD). Badanie to pozwala ocenić stopień utraty masy kostnej i sklasyfikować stan kości według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Oprócz densytometrii lekarz może zlecić badania krwi w celu wykluczenia innych przyczyn osłabienia kości oraz ocenić indywidualne ryzyko złamań, uwzględniając wiek, płeć, historię chorób i złamań, a także czynniki stylu życia.

Leczenie i zapobieganie łamliwości kości

Leczenie łamliwości kości ma na celu zahamowanie postępu choroby, zwiększenie masy kostnej oraz zapobieganie złamaniom. Terapia często obejmuje:

• Zmiany w diecie: Zapewnienie odpowiedniego spożycia wapnia i witaminy D. W przypadku niedoborów lekarz może zalecić suplementację.
• Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia, szczególnie te obciążające kości, takie jak spacery, taniec, podnoszenie lekkich ciężarów, są bardzo ważne dla utrzymania zdrowych kości. Ważne jest jednak, aby ćwiczenia były dostosowane do możliwości i stanu zdrowia.
• Farmakoterapia: W zależności od stopnia zaawansowania choroby i ryzyka złamań, lekarz może przepisać leki, takie jak bisfosfoniany, leki anaboliczne, terapia hormonalna czy denosumab, które pomagają w odbudowie tkanki kostnej lub hamują jej utratę.
• Zapobieganie upadkom: W celu zmniejszenia ryzyka złamań, ważne jest eliminowanie potencjalnych zagrożeń w domu, takich jak śliskie dywany czy słabe oświetlenie. Warto również zadbać o prawidłowe obuwie i ewentualne stosowanie lasek lub kul ułatwiających poruszanie się.

Rola witaminy D i wapnia w zdrowiu kości

Witamina D odgrywa kluczową rolę w procesie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, co jest niezbędne dla prawidłowej mineralizacji kości. Bez odpowiedniej ilości witaminy D, nawet przy dostatecznym spożyciu wapnia, kości mogą stać się słabe i łamliwe. Głównym źródłem witaminy D dla człowieka jest synteza skórna pod wpływem promieniowania słonecznego. W okresach mniejszego nasłonecznienia, zwłaszcza jesienią i zimą, zaleca się suplementację tej witaminy. Wapń natomiast jest podstawowym budulcem kości. Jego niedobory prowadzą do osłabienia struktury kostnej i zwiększają ryzyko łamliwości kości. Źródłami wapnia w diecie są przede wszystkim produkty mleczne, zielone warzywa liściaste (np. brokuły, jarmuż), ryby morskie (spożywane z ośćmi) oraz niektóre nasiona i orzechy.