Pokrzywka to powszechna choroba skóry, która objawia się w postaci swędzących bąbli pokrzywkowych i obrzęku naczynioruchowego. Choć może wydawać się niegroźna, dla wielu osób stanowi znaczący dyskomfort i negatywnie wpływa na jakość życia. Zrozumienie mechanizmów jej powstawania oraz dostępnych metod leczenia jest kluczowe w radzeniu sobie z tym schorzeniem.

Co to jest pokrzywka i jakie są jej rodzaje?

Pokrzywka to reakcja alergiczna skóry lub choroba niezwiązana z alergią, która manifestuje się nagłym pojawieniem się swędzących, uniesionych zmian skórnych, zwanych bąblami pokrzywowymi. Mogą one mieć różne rozmiary i kształty, często zlewając się ze sobą, tworząc większe obszary. Bąblom towarzyszyć może zaczerwienienie i uczucie pieczenia. Czasami pokrzywce towarzyszy również obrzęk głębszych warstw skóry, znany jako obrzęk naczynioruchowy, który najczęściej dotyczy powiek, warg, języka czy narządów płciowych.

Pokrzywki dzielimy na:

• Pokrzywkę ostrą: trwa krócej niż sześć tygodni. Najczęściej jest wynikiem kontaktu z alergenem, takim jak pokarmy, leki, jad owadów czy lateks.
• Pokrzywkę przewlekłą: utrzymuje się dłużej niż sześć tygodni. W większości przypadków przyczyna jest trudna do zidentyfikowania (pokrzywka samoistna przewlekła), ale może być również wywołana przez czynniki fizyczne (pokrzywka fizykalna) lub choroby współistniejące.

Najczęstsze przyczyny powstawania pokrzywki

Mechanizm rozwoju pokrzywki polega na uwalnianiu histaminy i innych mediatorów zapalnych z komórek tucznych znajdujących się w skórze. Histamina powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie ich przepuszczalności i pobudzenie zakończeń nerwowych, co prowadzi do charakterystycznych objawów.

Do najczęstszych czynników wywołujących pokrzywkę należą:

• Alergeny pokarmowe: białka mleka krowiego, jaja, pszenica, orzechy, ryby, skorupiaki, owoce cytrusowe.
• Leki: antybiotyki (szczególnie penicyliny i cefalosporyny), niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), kwas acetylosalicylowy, kodeina, środki kontrastowe.
• Jad owadów: ukąszenia lub użądlenia pszczół, os, szerszeni.
• Czynniki fizyczne: ucisk, zimno, ciepło, światło słoneczne, wibracje, wysiłek fizyczny (pokrzywka wysiłkowa).
• Infekcje: wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze.
• Choroby autoimmunologiczne: choroby tarczycy, toczeń rumieniowaty układowy.
• Stres i czynniki psychiczne: mogą nasilać objawy lub prowokować wystąpienie pokrzywki u osób predysponowanych.

Diagnostyka pokrzywki: jak lekarz ustala przyczynę?

Proces diagnostyczny pokrzywki rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz pyta o charakter zmian skórnych, czas ich trwania, czynniki nasilające lub łagodzące objawy, dietę, przyjmowane leki oraz ewentualne choroby współistniejące. Ważne jest, aby pacjent podał wszystkie informacje dotyczące swojej historii medycznej.

W zależności od podejrzewanej przyczyny, lekarz może zlecić dodatkowe badania:

• Testy skórne: punktowe testy skórne (prick test) lub płatkowe testy skórne (patch test) pozwalają zidentyfikować alergeny kontaktowe lub pokarmowe.
• Badania laboratoryjne: oznaczenie poziomu immunoglobulin E (IgE) specyficznych dla danego alergenu, badania w kierunku infekcji, ocena funkcji tarczycy (badania hormonów tarczycy, przeciwciała przeciwtarczycowe), morfologia krwi.
• Testy prowokacyjne: w przypadku podejrzenia pokrzywek fizykalnych wykonuje się testy z zastosowaniem określonych czynników fizycznych (np. zimna, ciepła, ucisku) w kontrolowanych warunkach.

Leczenie pokrzywki: od leków po zmiany w stylu życia

Celem leczenia pokrzywki jest złagodzenie objawów, zapobieganie nawrotom i poprawa jakości życia pacjenta. Terapia jest dobierana indywidualnie, w zależności od rodzaju i nasilenia choroby.

Podstawą leczenia pokrzywki są:

• Leki antyhistaminowe: są to leki pierwszego rzutu, które blokują działanie histaminy. Dostępne są w formie tabletek, syropów, a także w preparatach do stosowania miejscowego. W leczeniu pokrzywki przewlekłej często stosuje się leki antyhistaminowe drugiej generacji, które charakteryzują się mniejszą sennością.
• Glikokortykosteroidy: w cięższych przypadkach, zwłaszcza w pokrzywce ostrej z towarzyszącym obrzękiem naczynioruchowym, mogą być stosowane krótkotrwale glikokortykosteroidy doustne.
• Immunosupresanty: w leczeniu pokrzywki przewlekłej opornej na standardowe leczenie, lekarz może rozważyć zastosowanie leków immunosupresyjnych.
• Leki biologiczne: nowoczesną metodą leczenia ciężkiej pokrzywki przewlekłej jest terapia lekami biologicznymi, które celują w konkretne mediatory zapalne.
• Unikanie czynników wywołujących: kluczowe jest zidentyfikowanie i eliminacja czynników prowokujących wystąpienie pokrzywki, takich jak określone pokarmy, leki czy alergeny kontaktowe.
• Chłodne okłady i kąpiele: mogą przynieść ulgę w świądzie.
• Odpowiednia dieta: w przypadku podejrzenia pokrzywki pokarmowej, zaleca się stosowanie diety eliminacyjnej pod nadzorem lekarza lub dietetyka.

Profilaktyka i radzenie sobie z pokrzywką na co dzień

Chociaż nie zawsze można zapobiec wystąpieniu pokrzywki, istnieją sposoby, aby zminimalizować ryzyko jej nawrotów i lepiej radzić sobie z objawami.

• Unikaj znanych alergenów: jeśli wiesz, że pewne pokarmy, leki lub substancje wywołują u Ciebie pokrzywkę, staraj się ich unikać.
• Dbaj o higienę i zdrowie: infekcje mogą zaostrzać objawy pokrzywki, dlatego ważne jest dbanie o ogólny stan zdrowia i szybkie leczenie ewentualnych infekcji.
• Stosuj się do zaleceń lekarza: regularne przyjmowanie przepisanych leków i stosowanie się do zaleceń terapeutycznych jest kluczowe w kontrolowaniu choroby.
• Zarządzaj stresem: techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, mogą pomóc w redukcji stresu, który bywa czynnikiem prowokującym lub nasilającym objawy pokrzywki.
• Noś luźne ubrania: zbyt ciasne ubrania mogą podrażniać skórę i nasilać świąd. Wybieraj odzież wykonaną z naturalnych, przewiewnych materiałów.

Pamiętaj, że pokrzywka, choć bywa uciążliwa, jest schorzeniem, którym można skutecznie zarządzać przy odpowiedniej diagnostyce i leczeniu. Konsultacja z lekarzem dermatologiem lub alergologiem jest pierwszym krokiem do odzyskania komfortu życia.